Odrodzenie i rozwój kultury polskiej na terenach Ukrainy Południowo –Wschodniej (na przykładzie Obwodu Zaporoskiego).

 Olga Pawluk

     Losy Polaków na terenach Ukrainy Południowo Wschodniej nigdy nie były podobne do losów Polaków Ukrainy Zachodniej, która do 1939 r była w składzie Rzeczy Pospolitej. Na Ukrainie Zachodniej, Polacy wiekami  mieszkali na tych ziemiach i tylko z wyniku przesunieńcia granicy, znalezli się oderwani od Macierzy.  

     Obwód  Zaporoski zajmuje teren większy na 6572 km kw. I na 500161 mieszkańców więcej niż Chmielnicki . Poza tym, procent Polaków odnośnie ogólnej liczby mieszkańców wynosi w Obwodzie Chmielnickim -1,6 , a w Obwodzie Zaporoskim tylko 0,09 procentu , co prawie w 18 razy mniej . ( po danym przepisa ludności 2005r). Do tego w Obwodzie Zaporoskim zamieszkuje 130 mniejszości narodowych. To jest jedną z głównych przeczyn stanowienia rodzin mieszanych , gdzie czołowym zagadnieniem, powstaje zachowanie języka i kultury Polskiej, formowanie tożsamości narodowej. Polacy Ukrainy Południowo Wschodzniej  -to cięściowo potomkowie tych ludzi ,którzy byli przesiedleni dla obrony albo  ludnienia mało zamieszkanych licz bogatych  czarnoziemem , obszarów za czasów carycy Katarzyny II, częściowo ci , kto w wyniku II wojny światowej przez łagry jakimś czynem był przeniesiony na nasze tereny wielonarodowe, oddzielony od swej Macierzy na odległości więcej 1000 km , często bez jakiekolwiek możliwości komunikacyjnej .  

        Myśle, że takie staniwisko Polaków w Obwodzie Zaporoskim jest typowym dla całego regionu Ukrainy Poludniowo-Wschodniej.  

 Tożsamość narodowa zachowała się i była formowana w rodzinach wbrew róznym  warunkam środowiskowym, represijam, strachowi, a często nawet wbrew woli krewnych, pomiętawstych represje stalinowskie. Dla tego jest ważne, bo było zbierane przez ludzi po krztach, historii swych rodzin,ocalone od zapomniena swych korzeni i pamięci o przodkach. Ważne, że są ludzie, którzy z powstaniem  Ukrainy Niepodległej, zjednoczyli się, żeby głośno  powiedzieć o sobie, że oni są Polakami , żeby odnaleść możliwość dla nauczania języka polskiego swych dzieci i tych kto chce zapoznać się z językiem i kulturą polską , dla możliwości obchodzić święta okolicznościowe i śpiewać polskie pieśni .

Zachowanie i przekazanie  kultury i tradycji polskich przez wiedzę swej historii , niezapomnienie  i  niezagubienie swoich  korzeni  - to jedyne z postawionych zadań i celów  Obwodowego Stowarzyszenia Kultury Polskiej im.A.Mickiewicza , które zainstniało w 1992 r . Działalność jego ma na celu odrodzenie tradycjj polskich, języka i kultury, zrzeszenie polaków i ludzi polskiego pochodzenia , którzy chcą poznać swoją kulturę i język, ocalić go od zapomnienia, przekazać tradycje swych przodków,  znaleść swoje  korzenie albo przypomnić dawno niesłyszany język swego dzieciństwa, język polski .  

      Teraz w Obwodzie Zaporoskim  przy naszym Stowarzyszeniu, działa szkoła niedzielna  „Lech”, gdzie uczę się języku polskiemu, kulturze, historii i tradycjam dzieci i dorośli. Poza tym przy Stowarzyszeniu  funkcjonuje  zespół  artystuczno-teatralny „Polskie Kwiaty” i zespół folklorystyczny „Piernacz”, laureat konkursów i festiwali międzynarodowych, w tym i FFK Mrongowo 13, kółko literacko-malarskie „Kolorowy świat”, prowadzi się działalność wydawnicza.  

      Rozwój kultury polskiej na Zaporożu, byłby bardzo trudny bez pierwszych entuziastów, którzy nie zważajęc na wszystkie  ciężary losów, nie  stracili ducha od ciężkich wypróbywań i wydarzeń , zawsze byli Polakami z wielkiej litery, którzy załorzyli Stowarzyszenie kultury Polskiej, dzięki którym  nasze Stowarzyszenie istnieje i rozwia się .

      Niedzielna szkoła „Lech” była zorganizowana przy naszym Stowarzyszeniu w 1994r mając na celu odrodzenie i rozwój kultury polską.  Szkoła z pierwszych dni i do dzisjaj funkcionuje w jednoj z sal na Zaporoskim Nacionalnym Uniwersytecie na zasadach współpracy. Stowarzyszenie przy pomocy sponsorów różnych organizacyj polskich w tym Stowarzyszenia „WP” oraz Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, oraz Konsulatu Charkowskiego reorganizowało tą  zwykłą sale w Swietlicu polską wyposażoną w sprzęt komputerowy, antenę satelitarną , pomoce dydaktyczne. Zajęcia są bezpłatne i po za tym grupe są mieszane wiekowo od 10 lat, do emerytów. Często przychodzą  uczyć się babcie z wnukami , albo krewni .Uważamy , że to jest bardzo ważne, bo dziadkowie zachęcają dzieci do nauki swego języka, poza tym to uwiększa związek rodzinny. Takie zajęcia prowodzimy razem z zapoznawaniem się tradycyj i kultury .Razem z gramatyką uznajemy zwyczaje, przygotywujemy się k świętam narodowym albo państwowym. Na zajęciach wykorzystujemy metodyki z którymi zapoznali się na kursach metodycznych w Polsce. Dla zwiększenia zainteresowania na zająciach odgrywamy scenki teatralne z znanych dzieł sztuki polskiej. Dla ułatwienia scenariuszy podchodimy kreatywnie i sami redakujemy teksty. Tak powstał teatrzyk, w którym zygrano urywki z „Konrada Wallenroda”, „Panicz i dzieweczka” A. Mickiewicza, „Modlitwę poetycką” na podstawie llirycznej poezji polskiej i inne. Wiek uczestników- od dzieci do emerytów.  

 Na zajęciach w szkole niedzielnej  obowiązkowo prowadzimy tryningi wymowy na podstawie wyliczanek albo pieśni pod akompanement. Tak „wyrośli” u nas wykonawce pieśni ludowej i estradowej . Teatrzyk oraz pieśni, w polączeniu dali obecny zespół teatralno-estradowy „Polski Kwiaty”.

 Wspólna praca w zespole, w przygotowaniu programów, rzymyszleniu strojów, nawiązuje związek i budzi zainteresowanie u młodzieży. Dla tego w swej dzałalności robimy akcent na umocnienie związku rodzinnego, emocjalnego: zwięzek pokoleń, co z doświadczenia wiemy daje najlepsze wyniki, bo wzmacnia rodziny, budzi zainteresowanie historiją rodziny u dzieci i młodzieży.  Program zajęć planuje się takim czynem, żeby uruchomić zainteresowanie językiem i kulturą polską, dać praktyczną wiedze oraz ułatwić nawiązanie kontaktów z Materzą w różnych kierunkach:  wyjazdu do krewnych , wyjazdów na konkursy, festywali, kolonii, igryska polonijne, konferencji.  

    Wspólna praca i marzenia przerośli w wyjazdy i wycieczki krajoznawcze. Znów robimy grupy  wiekowo mieszane. Tak jeżdziliśmy na kilka pielgrzymek, w tym na spotkanie z Papirzem Benedyktem 16 do Krakowa, mieszaną grupą od 13 lat i do 70. Również jak i na edukacyjną wycieczkę do Humani (park Zofijówka): emeryci, studenci, dzieci.  

Po wyjazdach zawsze robimy spotkania i wystawy tematyczne.

 Zwięzek pokoleń idzie przez „Klub Seniorów”, gdzie zbierają się ludzie podeszłego wieku, żeby pogadać w języku polskim, pośpiewać, wymienić się przepisami kulinarnymi, albo książkami. Czasem przywożą z sobą wnuków.  

Jeżeli mówić o tworczości śpiewanej, trzeba wymienić  zespół  folklorystyczny „Piernacz”, którzy istnieje przy Stowaszyszeniu od lat i są laureatem różnych festywalów polonijnych w tym i 13 FKK w Mrągowie w 2007r. , Łomże 1999, 2003, Białymstoku 2004.  

Na różne festywali i wyjazdy zawsze zapraszamy dziennikarzy z TV obwodowej , co daje możliwość nagrania filmów o miastach i miejscowościach powiązanych z historią i kulturą polską. Tak powstali filmy” Jak Piernacz „polonił” Polską”(o festywalu w Mrągowo). „Zaporoski Polacy w Łucku” (o festywalu w Lucku). „Jedno korzenie”(o Klubie Seniorów). W ciągu roku Telewizja Obwodu nagrywa kilka programów o działalności Stowarzyszenia, które potem idą wiele razy w roku i sprzyjają zapoznaniu się nie tylko z działalnością Stowarzyszenia, ale z różnymi zakącikami Polski, przebliżają Polskę do spoleczności ukrainskiej. Równiesz członkowie Stowarzyszenia uczestniczą w programach TV na tematy aktualnie powiązane z mniąszoszcią narodową albo kulturą i historią polską.  

Koniecznie trzeba powiedzieć o twórczości literacko –malarskiej grupy „Kolorowy świat”, która zrzesza twórców polskiego pochodzenia. Członkowie grupy od 1997r. co roku  uczestniczą w międzynarodowych plenerach na terenach Polski,  Litwy,  Słowacji. Mieli wystawy w Krakowie 2007, Warszawie (zorganizowaną przy pomocy Stowarzyszenia „WP” ) 2005, 2007,  Jutefowie 2008. Poza tym wystawy w Sali wystawowej Związku malarzy w Zaporożu dają możliwość społeczności miasta zapoznać się z krajobrazami polski i jej klimacikami.  

 W wyniku wyjazdów  twórczych powstały wydane  przez Stowarzyszenie przy pomocy sponsorów w tym i Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie „ oraz Stowarzyszenia „WP” literacko –malarskie albumy „Nasza Polska 1”(2004),”Nasza Polska2 „(2006), „Zobaczyć świat oczami poety. A. Mickiewicz na Ukrainie” (2008),  pierwsza książka „Losy” (o losach Polaków na Zaporożu), fotoalbum „Nam 15” o działalności Stowarzyszenia.  

Potrzymujemy kontakty z różnymi Uczelniami i instytucjami w Polsce. Po możliwości zapraszamy do siebie. Naprzykład w1999r. przyjeżdżał do nas św.p Senator Jan Stepuła, w 2007r. przyjezdzali do Stowarzyszenia profesorowi z US z wykładami.  

 Zawsze jesteśmy otwarci na współprace i myśle, że różnorodność kierunków dzałalności Stowarzyszenia rozmaici życie polonijne, budzi zainteresowanie w ludziach swej historią i sprzyja wzmocnieniu tożsamości.  

    Chciałabym podziękować wszystkim organizacjam za wsparcie rozwoju polskości i pomoc w pielęgowaniu tradycyj i kultury polskiej za granizami Kraju.